Przeczytaj (kliknij, a dowiesz się więcej):
- historia Ząbkowic,
- dworzec kolei warszawsko - wiedeńskiej,
- zakłady przemysłowe Ząbkowic.

Trasa wyprawy:

      Na początku naszej wycieczki udajemy się w kierunku dawnego letniska - Basiula. Idziemy aleją Zwycięstwa i skręcamy w ul. Kusocińskiego. Basiula to kolonia położona nad rzeką Trzebyczką pomiędzy Ząbkowicami, Antoniowem i Ujejscem. Niegdyś była to posiadłość Karola Bokalarskiego. Kolonia przyjęła nazwę od imienia jego córki, Barbary. Starannie obsadzona drzewami, stanowiła doskonałe miejsce wypoczynku wielu mieszkańców dawnej Dąbrowy oraz miejsce zbiórek dąbrowskich i zagłębiowskich skautów i harcerzy. Kolonia w swojej historii miała wiele zwrotów. Przed I wojną światową było to miejsce, w którym organizowano bale dla słuchaczy Będzińskiej Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców Będzińskich. W latach dwudziestych XX w. było to miejsce zakwaterowania Kolejowej Policji Państwowej, ochraniającej dworzec kolejowy w Ząbkowicach. W okresie II wojny światowej szkolono tutaj oddziały Hitlerjugend. Po wojnie organizowano w tym miejscu kolonie dla dzieci robotników kopalni Paryż.

      Na terenie Basiuli znajdował się pałac (dzisiaj istnieje tylko wieżyczka) księdza Andrzeja Huszny, organizatora Polskiego Kościoła Narodowego w Dąbrowie Górniczej. W posiadłości po Karolu Bokalarskim miała siedzibę szkoła powszechna. Oba budynki dzisiaj już nie istnieją. Kolonia do roku 1940 należała terytorialnie do Wojkowic Kościelnych, a następnie do gminy Ząbkowice. W 1962 r. została włączona do miasta Ząbkowice Będzińskie, a wraz z nimi weszła w roku 1977 w obszar dzisiejszej Dąbrowy Górniczej.

      Następną atrakcją Ząbkowic jest Kino "Uciecha". Aby do niego dojść musimy podążać aleją Zwycięstwa w kierunku centrum Ząbkowic. Kino znajduje się naprzeciwko marketu "Biedronka". Budynek został wybudowany w Ząbkowicach około 1909 r. jako DOM LUDOWY zwany też LUDOWCEM z inicjatywy miejscowego proboszcza, księdza Plenkiewicza. Kino działało w latach 1945-2005. Zaspokajało potrzeby ludności Ząbkowic i okolicznych wiosek. Budynek istnieje, ale popada w ruinę.

      Aby dojść do dworca PKP, udamy się ulicą Armii Krajowej. 1. grudnia 1847 roku do Ząbkowic dociera od strony Warszawy pierwszy pociąg Drogi Żelaznej warszawsko- wiedeńskiej. Jest to początek rozwoju infrastruktury związanej z koleją. W 1856 roku zakończono budowę dworca kolejowego i budynku przepompowni wody do parowozów. Woda była pompowana z pobliskiej rzeki Trzebyczki. W 1859 roku ukończono budowę nowego odcinka kolejowego przez Dąbrowę i Będzin do Sosnowca.

       Kończąc zwiedzanie dworca dawnej kolei Warszawa-Wiedeń udamy się ulicą Armii Krajowej, w kierunku ulicy Gospodarczei. Z ulicy Gospodarczej dojdziemy do ulicy Związku Orła Białego, przy której znajduje się Pomnik Orła Białego.

       Kiedy już skończymy podziwiać Pomnik Orła Białego musimy się wrócić do końca ulicy Związku Orła Białego i udać się ulicą Wapienną. Wapiennik został wybudowany przez Ziemowita Ładę przy dzisiejszej ulicy Wapiennej. Surowiec pobierano z pobliskich kamieniołomów, które również należały do rodziny Ładów. Był to jeden z największych pieców do wypalania wapna gaszonego w okolicach Dąbrowy Górniczej. Był czynny do 1992 roku. Do końca pozostał w rękach prywatnych.

       Kolejnym etapem naszej wycieczki będzie zwiedzanie Pomnika Pomordowanych w czasie II wojny światowej mieszczącego się na murach Kościoła pw. Zesłania Ducha Świętego przy ulicy Sikorskiego.

       Kościół parafialny w Ząbkowicach zbudowano w latach 1902 - 1906 ze składek zbieranych od parafian (w liczbie ok. 650 dorosłych mieszkańców osady), przy poborze podatku gruntowego i przy wypłatach robotników w ząbkowickich fabrykach (średnio 400-600 rubli miesięcznie) oraz składek doraźnych. Kościół jest trójnawowy, jednowieżowy, neogotycki. W budowli znajduje się wieża zwieńczona wysokim, ostrosłupowym hełmem. Kościół jest przykładem architektury końca XIX stulecia, wykorzystującej cegłę i kamienny detal.

       Poświęcenia świątyni dokonał 16 grudnia 1905 roku ks. Franciszek Plenkiewicz, pierwszy proboszcz parafii. 10 września 1910 roku biskup kielecki Augustyn Łosiński eryguje (powołuje oficjalnie do życia) w Ząbkowicach parafię pod wezwaniem Zesłania Ducha Świętego, a w 1919 przydzielona zostaje do Ząbkowic część parafii Chruszczobród i część parafii Wojkowice Kościelne. Prace wykończeniowe kościoła zrealizowano w 1914 roku. Dalsze starania o jego urządzenie prowadził ksiądz Pluciński, który w 1934 roku zakończył budowę wieży według pierwotnych planów, a w czasach bardzo trudnych - za okupacji hitlerowskiej - umeblował wnętrze kościoła w piękne ołtarze, ławki, ambonę, stalle itp. Biskup Zdzisław Goliński, ordynariusz częstochowski, konsekrował kościół w roku 1956. Staraniem ks. prałata Edwarda Liszki powstała następnie nowa polichromia i wyremontowany został dach. Ks. Zygmunt Szmigiel ufundował nowe dzwony i ogrodził część cmentarza.

       W 1976 roku proboszczem parafii został ks. Tadeusz Horzelski. Wybudował nową organistówkę, pokrył kościół nową blachą cynkowaną, urządził piękną zakrystię, założył podwójne okna w kościele, dokonał remontu plebani i doprowadził wodę na cmentarz. W 1985 roku z parafii Zesłania Ducha św. wyodrębniono nową parafię w Ząbkowicach pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. W 1984 proboszczem został ks. kanonik Fortunat Nowak. Na rocznicę objęcia parafii wybudował kaplicę przedpogrzebową, w kościele tzw. ołtarz soborowy, a później figurę Matki Boskiej Fatimskiej na placu. Później z powodzeniem rozpoczął renowację zniszczonej polichromii oraz remont murów kościelnych. W roku 2002 proboszczem zostaje ks. Jerzy Kuchciński, który niezwłocznie przystąpił do remontu plebani i modernizacji nagłośnienia kościoła, a także czyni przygotowania do zainstalowania w nim systemu grzewczego.

       Kolejny etap wycieczki to Dom Kultury, do którego udajemy się ulicami: Gospodarczą, potem Armii Krajowej i Chemiczną.

       Dom Kultury "ZĄBKOWICE" prowadzi działalność edukacyjną adresowaną do dzieci i młodzieży szkół podstawowych i gimnazjów w zakresie muzyki, plastyki oraz teatru.

       Związkowy Dom Kultury w Ząbkowicach rozpoczął swoją działalność w maju 1954 roku. W roku 1962 został przekształcony w Międzyzakładowy Dom Kultury. Głównym opiekunem zostały ząbkowickie zakłady pracy: Huta Szkła Gospodarczego, Huta Szkła Okiennego oraz Zakłady Elektrochemiczne. Było to miejsce, gdzie organizowano przeglądy literackie, muzyczne, plastyczne, przyjmowano reprezentantów władz centralnych, wojewódzkich, powiatowych, związkowych i partyjnych. Placówka szybko stała się centrum kultury. Początek lat 90-tych XX wieku, był zarazem końcem samodzielności tej placówki. Stale pogarszająca się sytuacja ekonomiczna, doprowadziła w roku 1996 do włączenia jej w struktury Dąbrowskiego Pałacu Kultury Zagłębia. Dom Kultury w Ząbkowicach odzyskał na chwilę swą niezależność w latach 1998 - 2000. Dopiero staraniem mieszkańców Ząbkowic, z dniem 1 lipca 2005 roku, ponownie zaczyna działalność na polu kulturalnym, jako jednostka samodzielna.

       Budynek wymaga gruntownego remontu. Pierwsze prace już rozpoczęto, ale główne planowane są na wiosnę 2006 roku. Nie czekając na ekipy remontowe, we wnętrzach już zaczynają się coś dziać na polu kultury. Dzięki zaangażowaniu pracowników oraz mieszkańców dzielnicy, powstają pierwsze konkursy i warsztaty, skierowane głównie do młodzieży Ząbkowic i z najbliższej okolicy.

       Następnym miejscem do zwiedzania są Zakłady Tworzyw Sztucznych "ERG". Znajdują się one przy ulicy Chemicznej.

       Koniec XIX w. przynosi powstanie zakładów przemysłowych, które zmieniły oblicze Ząbkowic. W 1884 roku powstaje Ząbkowicka Fabryka Szkła, przekształcona po II wojnie światowej w Hutę Szkła Gospodarczego. Kolejnym przedsiębiorstwem jakie powstało w Ząbkowicach były Zakłady Elektrochemiczne zajmujące się elektrolizą soli, produkcją elektrod węglowych i karbidu, a także sody kaustycznej. Zakłady te, po zmianie profilu produkcji, W latach po wojennych przemianowano na Zakłady Tworzyw Sztucznych. Zakłady te w czasach swojej świetności produkowały wiele artykułów z folii np. woreczki śniadaniowe, reklamówki, plastikowe butelki, folie ielkogabarytowe. Ponadto zakład specjalizował się produkcją wody utlenionej. Obecnie produkcja w zakładzie prowadzona jest tylko na kilku wydziałach. Część zakładów jest wydzierżawiona innym podmiotom gospodarczym.

       Nasza krótka wycieczka po małej ojczyźnie kończy się pod naszą szkołą. Ukazała ona tylko wycinek pięknej, małej miejscowości, w której żyjemy. Trwała ona ok. 2,5 godziny. W ten czas wliczone są: zwiedzanie zabytków oraz czas przejścia do nich.

Przygotowali: Magda Smędzik, Natalia Grzywacz, Damian Grzych, Krzysiek Kojs, Monika Migza,Klaudia Jagusiak, Paulina Karaś, Olga Wilk, Paweł Basąg, Kuba Sadowski, Wojtek Śmiłowski, Dorota Piotrowska, Karolina Sałbut, Gabrysia Tomaszewska, Patrycja Kordas, Monika Kafel, Żaneta Michalak.
Pod kierunkiem Marty Prusakowskiej i Urszuli Pachy.